Wat is schijnzelfstandigheid?

Wat is schijnzelfstandigheid? Wanneer is er sprake van schijnzelfstandigheid? En wat zijn de gevolgen? Dit zijn veel gestelde vragen van MKB-ondernemers die werken met zzp’er. 

Het antwoord in jip-en-janneketaal; ben jij als MKB-ondernemer/opdrachtgever de enige opdrachtgever van de zzp’er? En geef jij als MKB-ondernemer/opdrachtgever leiding en toezicht aan de zzp’er over de wijze waarop hij of zij het werk uitvoert? Dan kan de rechter dat beoordelen als schijnzelfstandigheid.  (Zie ook item hieronder ‘Voortgangsbrief Minister Van Gennip (SZW) werk en zzp’ers [dec-2022]‘ voor de meest actuele zaken.)

Kortom: dat er sprake is van verkapt dienstverband. Van loondienst dus. Er is dus sprake van een arbeidsovereenkomst tussen jou als MKB-ondernemer/opdrachtgever en de zzp’er. 

Voorgangsbrief Minister Van Gennip (SZW) over wet- en regelgeving zzp’ers [dec-2022]

Karien van Gennip, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een brief geschreven met haar plannen om meer duidelijkheid te geven over het werken van en met zzp’ers. De verwachting is dat begin 2024 haar wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gaat en deze wetgeving snel word ingevoerd.

Het kabinet wil namelijk de zzp-wetgeving aanpassen om de balans te herstellen als het gaat om het werken met zelfstandigen en als zelfstandige(n). Er zou geregeld sprake zijn van gedwongen schijnzelfstandigheid. Dit leidt tot ‘oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden’.

Nederland telt nu 1,2 miljoen zelfstandigen zonder personeel. Volgens het kabinet een onwenselijk situatie mede omdat o.a.:
1. Zzp’ers relatief minder premies en belasting afdragen dan werknemers hetgeen lijdt tot oneerlijke concurrentie en ondermijning van het sociale stelsel
2. Zzp’ers aan de onderkant van de arbeidsmarkt weinig zekerheid hebben over werk en inkomen

Van Gennip wil met juridische verduidelijking aangeven wanneer iemand wel of niet zzp’er is. Het gaat dan om de volgende punten:

Materiaal gezag
Is er spraken van gezag? Dus dat er iemand de zzp’er instructies geeft en toezicht houdt op de werkzaamheden. Zo ja? Geen zzp.

Organisatorische inbedding
Behoren de werkzaamheden van de zzp’er tot de corebusiness van de organisatie? Doet de zzp’er in feite hetzelfde werk als een werknemer in die organisatie? Zo ja? Geen zzp. Voorbeeld: Deliveroo; kernactiviteit is eten vervoeren van een restaurant naar een klant thuis. Als dit de kerntaak is van Deliveroo dan zijn de werkzaamheden van de bezorger dus ‘ingebed’ in de organisatie en kan een bezorger dus geen zzp’er zijn. Hij of zij dient dan te werken via arbeidsovereenkomst.  (Behalve als de zzp’er kan aantonen dat hij of zij voldoet aan een aantal criteria voor zelfstandig ondernemerschap.)

Zelfstandig ondernemerschap binnen een arbeidsrelatie
Is er sprake van zelfstandig ondernemerschap in de desbetreffende arbeidsrelatie? Bijvoorbeeld kan de zzp’er zijn eigen tarieven bepalen waarvoor hij of zij werk? Zo niet? Geen zzp.

Daarnaast wil Van Gennip kijken of er een minimaal tarief gehanteerd kan worden voor zzp’ers van 30 à 35 euro per uur. Een lager uurtarief zou kunnen betekenen dat er sprake is van een rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst. De werkgever moet dan bewijzen dat dat niet het geval is.

Gevolgen schijnzelfstandigheid voor MKB-ondernemer/opdrachtgever

Gevolg; jij, als MKB-ondernemer/opdrachtgever, moet met terugwerkende kracht loonbelasting en werkgeverspremies betalen. En dat kan oplopen tot een behoorlijk pak geld. Daarnaast kan de zzp’er vervolgens zeggen dat hij een arbeidsovereenkomst behoort te hebben.  Hij of zij kan zich dan beroepen op een rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst. Het is dan aan de werkgever om te bewijzen dat het niet zo is. 

Werken met zzp’ers – bijzondere overeenkomst 

Als MKB-ondernemer moet je dus goed opletten wat voor type overeenkomst je (onbewust) afsluit met de zzp’er zodat er geen verkapt dienstverband ontstaat.  

Afhankelijk van het type opdracht, heb je te maken met de ‘bijzondere overeenkomsten’:

1. Overeenkomst tot aanneming van werk (Art. 7:750 BW) bijvoorbeeld de bouw van een dakkapel 
2. Overeenkomst van opdracht (Art. 7:400 BW) bijvoorbeeld het maken van een website  

Als MKB-ondernemer die werkt met zzp’ers is het dus van groot belang dat je weet wanneer er sprake is van een arbeidsovereenkomst of van bijzondere overeenkomst.  

Let op: Tekst loopt verder onder het blauwe cao-tekstblok

De overheid en schijnzelfstandigheid 

Het leger van zzp’ers (ruim 1,1 miljoen in 2021 volgens het CBS) is een doorn in het oog van de overheid. Een groot deel van deze zzp’ers zijn eigenlijk in loondienst bij de opdrachtgever. En in loondienst betekent dat de opdrachtgever dus werkgever is en dus netjes loonbelasting en werkgeverspremies betaalt aan de overheid.

Werkt de MKB-ondernemer met zzp’ers? Dan hoeft hij dus géén loonbelasting en werkgeverspremies te betalen. En dat scheelt de MKB-ondernemer een hoop gedoe én een hoop geld.  

Voor de overheid is dit balen. Want hierdoor ontvangen zij veel minder premies en loonbelasting. En loonbelasting is na de btw de grootste inkomstenbron van de overheid. Dit is dus één van de redenen waarom de overheid het zzp’er-schap wilt beperken.  

Controle op schijnzelfstandigheid 

Kort gezegd; de controle van de fiscus op schijnzelfstandigheid is er niet of nauwelijks. Het kabinet heeft aangegeven dat er vanaf 2025 wél intensief gecontroleerd wordt op schijnzelfstandigheid.  

Advies voor MKB-ondernemers die werken met zzp’ers

Voor MKB-ondernemers die veel werken met zzp‘ers is het dus van belang om nu te handelen om zo claims vanwege niet betaalde loonbelasting en werkgeverspremies straks te ontlopen. Check dus in hoeverre jij werkt met zzp’ers volgens een bijzondere overeenkomsten of dat er toch sprake is van een arbeidsovereenkomst. 

Is er sprake van een arbeidsovereenkomst? Dan dien je te gaan bepalen wat te doen. Zodat je op tijd de zaken op orde hebt. Laat je ook goed informeren door bijvoorbeeld de juridische afdeling van jouw branchevereniging en/of een specialist arbeidsrecht.